Willen we onze kinderen deze handige gemoedstoestanden kunnen bijbrengen, is het zinvol om ons te verdiepen in wat deze gevoelens nu precies voor onszelf betekenen. Ik bied alvast een (eerste) aanzet.

Hoop doet leven. Nogal belangrijk dus. Zonder hoop zijn we nergens. Dan kunnen we ons niet verbinden aan een toekomst. Dan dobberen we wat doelloos rond. Gek genoeg kan hoop ook juist beperkend werken. Wanneer we hoop teveel als iets buiten ons gaan zien. Wanneer we ons zelf leeg voelen en gaan verwachten dat een ander of iets anders die leegte gaat opvullen. In dat geval zal hoop ons namelijk afhouden van het nemen van verantwoordelijkheid. Van leiding nemen over ons eigen leven. En dan zijn we eigenlijk verder van huis! Verantwoordelijkheid nemen betekent dat we optimaal kunnen profiteren van de ervaringen uit ons verleden. Als we over die ervaringen hebben nagedacht en gedeeld met anderen en vanuit verschillende perspectieven hebben bezien, zodat er inzicht is ontstaan. Als we de ervaringen hebben gewogen, nagevoeld, ze hebben geaccepteerd en op waarde weten te schatten. Een ervaring transformeert dan in een betekenisvolle ervaring, die ons kan leiden richting een betekenisvollere toekomst.

Dan lef. Lef of moed koppelen we met gemak aan de Held. Een type zoals Jeanne d’Arc. Of de ridders van Koning Arthur. Een held is iemand die bereid is ontberingen aan te gaan en te doorstaan. We kennen de heldenrol van mooie verhalen. Of herkennen het in onze eigen heroïsche dromen. Dan kunnen we zomaar wakker worden met een onoverwinnelijk gevoel. Maar lef betekent meer dan lezen of dromen over heroïsche overwinningen. Lef betekent vooral ‘doen’ als opgeven ‘lonkt’. En ‘volhouden’ wanneer het ongemak en de pijn nog nauwelijks te verdragen valt. Niet tegen beter weten in natuurlijk. Lef vereist wel dat we rationeel blijven. Dat we blijven meten en wegen of het voor het grote plaatje nog steeds helpend is wat we aan het doen zijn. Moed vereist dat we het hoofd koel houden (want anders kunnen we zomaar overmoedig worden). Maar moed vereist óók een warm hart. Een warm hart helpt ons wanneer de angstgedachten zich gaan opdringen. De angst om afgekeurd te worden. De angst om te falen. De angst om door de mand te vallen, dat ons imago eraan gaat. De angst om gecancelled te worden. De angst om alleen en berooid achter te blijven. Om ook dán stand te houden, dát vereist ware lef.

Tot slot trots. Trots is essentieel in de ontwikkeling van onze identiteit. Ieder van ons is uniek. We zijn allemaal in staat om in iets écht uit te blinken. Om ons van de ander te onderscheiden. In ons onderscheidend vermogen zijn we volstrekt gelijkwaardig. Grappig toch? Die behoefte om ons te onderscheiden, geldt overigens niet alleen voor een individu maar ook voor een groep individuen, zoals een voetbalteam, een afdeling of een land. Dat waar we uniek in zijn, wil gezien en gevierd worden. Zodat anderen onze talenten kennen en daarvan dan ook kunnen leren of zich daardoor kunnen laten inspireren. Trots helpt ons onze positie stevig te houden en om zelfvertrouwen te ontwikkelen. Toch schuilt ook hier het welbekende addertje onder het gras. Want ons ware talent ontstaat uit onze oorspronkelijke voorkeuren en gevoeligheden. Als we datgene doen, wat we het liefste doen. Dat is datgene waar we van nature warm voor lopen. Maar wanneer we de noodzaak voelen om ons te onderscheiden met kwaliteiten die we niet wezenlijk (met hart en ziel) willen ontwikkelen, kan er zomaar hoogmoed gaan ontstaan. We uiten dat dan meestal door ons meerderwaardig op te stellen, in de angst om anders niet gezien te worden. Erkenning krijgen, lost dan niets op. We worden dan niet sterker, maar juist zwakker. We worden dan namelijk steeds meer afhankelijk van de erkenning van anderen. Jammer toch? Want wanneer we onze eigen kwaliteiten vieren, stralen we vanzelf. Dan hoeven we ons niet extra op de borst te kloppen. Dan vallen we vanzelf op. Dan worden we vanzelf gewaardeerd. En vormen we inspirerende voorbeelden voor anderen.